Wat is een negatief zelfbeeld?
Iedereen voelt zich weleens onzeker over zijn handelen, de manier waarop je overkomt of hoe je er uit ziet. Wanneer deze onzekerheid over jezelf zo groot wordt dat het bepalend gaat worden in je dagelijks handelen, spreken we van een negatief zelfbeeld en wordt de onzekerheid een probleem.
Jouw zelfbeeld heeft zich gevormd vanaf je geboorte en wordt niet alleen door jezelf, maar ook door anderen gevormd. Als je vaak hoort dat jouw uiterlijk niet naar de norm is of dat je niets waard bent, zul je dat zelf gaan geloven. Je ontwikkelt een negatief beeld over jezelf.
Gevolgen in het dagelijks functioneren
Een negatief zelfbeeld heeft invloed op je sociale leven. Wanneer je je steeds afvraagt of je wel aardig genoeg bent, behulpzaam genoeg bent of er mooi genoeg uitziet, dan gaat dat jouw gedrag bepalen. Je kunt moeite hebben je te ontspannen in het contact of je gaan terugtrekken, waardoor sociale relaties verstoord raken. Of je kunt juist proberen jouw onzekerheid te maskeren door overdreven behulpzaam te zijn in de hoop dat de ander je dan aardig zal vinden en zal accepteren. Dit kan je veel energie kosten, terwijl het je niet oplevert waar je op hoopte. Dit kan jouw negatieve beeld over jezelf dan weer versterken.
Wanneer je steeds bang bent dat je jouw werk onvoldoende doet of jezelf meet aan de prestaties van anderen, dan kan dat leiden tot faalangst. Dit kan ervoor zorgen dat je gaat onderpresteren of taken voor je uit gaat schuiven uit angst dat je het ‘toch niet goed zult doen’.
Een negatief zelfbeeld kan ook leiden tot andere psychische problemen zoals een eetstoornis, angststoornis of dwangstoornis.
Vaktherapie bij een negatief zelfbeeld
Binnen vaktherapie gaat het niet om praten, maar om handelen en ervaren. De vaktherapeut helpt je door middel van (rollen)spel, muziek, beeldende opdrachten of dans en beweging inzicht te geven in jouw denkpatronen en de manier waarop je naar jezelf kijkt. Je ontdekt jouw kwaliteiten en sterke kanten en leert deze in te zetten in de dagelijkse praktijk. Ook leer je negatieve denkpatronen te doorbreken, waardoor je op een meer positieve manier naar jezelf en jouw handelen kunt kijken.
In de therapie kun je jouw emoties en negatieve ervaringen vormgeven en verwerken. Zo kun je beeldend werk vanaf een afstand bekijken, eraan kneden en schaven tot je tevreden bent. In muziek kun je ervaren hoe het is als anderen naar je luisteren of kun je oefenen met samen muziek maken, waarbij ieder zijn eigen aandeel mag hebben. In rollenspel kun je letterlijk de regie in eigen handen nemen. In dans en beweging kun je voelen hoe je ruimte kunt innemen en hoe anderen daar op reageren. Je leert om te gaan met kritiek en je ontdekt jouw eigen grenzen en leert deze te bewaken. Als je zelfvertrouwen groeit, zal ook jouw zelfbeeld verbeteren. De vaktherapeut kijkt met je mee hoe je het geleerde kunt toepassen in het dagelijks leven.
Bij (jonge) kinderen zal een vaktherapeut op een meer symbolisch niveau te werk gaan. Hierbij kun je denken aan tekenopdrachten, poppenspel of het spelen met zand, klei of verbeeldingsmateriaal.
Behandeltraject en werkwijze
Een negatief zelfbeeld kan zowel individueel als in groepsverband worden behandeld. Dit is afhankelijk van de ernst van de klachten en de behoefte van de cliënt. In een groep kun je ervaringen uitwisselen en leren van elkaar. Feedback uit de groep kan een prettig klankbord zijn in het groeiproces. Soms zijn de klachten te groot en vinden mensen het prettiger individueel te starten. Daarna is het mogelijk om alsnog in groepsverband deel te nemen.